Μαρία Ορφανού
Ψυχολόγος
Ορφέως 71
Παλαιό Φάληρο
Αθήνα
ΜΑΡΙΑ ΟΡΦΑΝΟΥ - ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ B.Sc., M.A.
Μια ιστορία για τον χωρισμό
Όταν ήμουν στα 30, πολλοί γύρω μου άρχισαν να παντρεύονται. Στα μέσα περίπου των 30, άρχισαν να κάνουν παιδιά. Έφτασα στα 40, κι ακούω συνέχεια για ανθρώπους που χωρίζουν. Θέλω να πω λοιπόν ορισμένα πράγματα για τον χωρισμό αλλά αυτή τη φορά θα περιγράψω συνηθισμένα γεγονότα και συναισθήματα που προκαλεί στην οικογένεια ένας χωρισμός με μία ιστορία. Η ιστορία βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, αλλαγμένη λίγο για την προστασία προσωπικών δεδομένων.
Η Δήμητρα είναι 37 χρονών. Είναι παιδί χωρισμένων γονιών. Οι γονείς της χώρισαν όταν ήταν 4 ή 5 ή 6, δεν ξέρει. Γι' αυτό που είναι σίγουρη είναι πως δεν έχει καμία ανάμνηση του πατέρα της εκτός από μία, να τρώει στο τραπέζι. Τα περισσότερα πράγματα που ξέρει γι' αυτόν τα έμαθε από την μαμά της κι αυτό της προκαλεί μια αίσθηση πικρίας και αδικίας. "Γιατί εγώ να μην ξέρω τον πατέρα μου όπως οι άλλοι;". Στο σπίτι της Δήμητρας υπήρχαν αρκετοί καβγάδες. Θυμάται να ξυπνάει τα βράδυα ακούγοντας τους γονείς της να μαλώνουν και να προσπαθεί να κλείσει τ' αυτιά της για να την ξαναπάρει ο ύπνος. Οι καβγάδες γινόντουσαν, όπως έμαθε αργότερα, γιατί ο μπαμπάς της έβγαινε με άλλη γυναίκα. Η μαμά της ήθελε μεν να κρατήσει την οικογένειά της αλλά προδομένη από την στάση του πατέρα, βρήκε κι αυτή έναν φίλο. Η Δήμητρα θυμάται που έβλεπε την μαμά της με τον φίλο της σε στοργικές στιγμές κάποιες φορές και σκεφτόταν "Αυτό δεν είναι σωστό! Δεν θέλω να το βλέπω αυτό!" Δυστυχώς όμως η μητέρα της δεν είχε που ν' αφήσει το παιδί κι έτσι την έπαιρνε μαζί της. Νόμιζε, όπως της είπε αργότερα, οτι ήταν πολύ μικρή για να καταλάβει, για να θυμάται.
Όπως είναι φυσικό, οι γονείς της Δήμητρας χώρισαν. Η μαμά της δεν είχε την οικονομική δυνατότητα πια να κρατήσει αυτό το σπίτι. Οπότε μετακόμισαν. Σε μικρότερο σπίτι, σε άλλη περιοχή, σε άλλο σχολείο, με διαφορετικούς φίλους. Η Δήμητρα ένιωθε χαμένη. Ξαφνικά έχασε και τους δύο γονείς. Την μαμά της που έπρεπε να δουλέψει σε δύο δουλειές για να μπορεί να ανταπεξέλθει οικονομικά (ο μπαμπάς δεν είχε την ευχέρια να πληρώσει διατροφή) και τον μπαμπά της που όλο και πιο σπάνια την έβλεπε γιατί προσπαθούσε κι αυτός να φτιάξει τη ζωή του. Δεν έχει αναμνήσεις από αυτή την περίοδο όπως το να παίζει με τ' άλλα παιδάκια ή να πηγαίνει σχολείο. Θυμάται να πιστεύει πως αυτή φταίει που χώρισαν οι γονείς της. Βλέπετε τα παιδάκια σ' αυτή την ηλικία είναι εγωκεντρικά και πιστεύουν οτι όλα έχουν σχέση μ' αυτά. Θυμάται τις ελπίδες που είχε οτι δεν μπορεί, οι γονείς της θα τα ξαναβρούν και θα είναι πάλι όλοι μαζί. Για πολλά χρόνια είχε αυτή την ελπίδα. Θυμάται το άγχος στο βλέμμα της μαμάς της. Την ανυπομονησία και την απερίγραπτη χαρά που είχε όταν ήταν να δει τον πατέρα της. Την ελπίδα οτι ίσως ο πατέρας της να την αγαπούσε. Γιατί αφού την άφησε, δεν μπορεί να την αγαπούσε. Τι είχε η Δήμητρα και δεν την αγαπούσε ο μπαμπάς της; Μάλλον δεν ήταν αρκετά καλή.. Θυμάται και τα άσχημα πράγματα που έλεγε η μητέρα της γι' αυτόν και την πικρία της μάνας που παρόλο που προσπαθούσε να την κρύψει, ήταν φανερή κάθε φορά που η μικρή θα τον έβλεπε. Ακόμα δεν μπορεί να συγχωρέσει την μητέρα της που την έκανε να νιώθει ένοχη επειδή ήθελε να τον δει αλλά και που της έλεγε όλα αυτά για τον μπαμπά της. Ο μπαμπάς της ήταν τέλειος!
Και οι γονείς ξανάφτιαξαν τη ζωή τους μετά από μερικά χρόνια. Ο πατέρας ξαναπαντρεύτηκε, όπως και η μαμά της. Ο μπαμπάς έκανε κι ένα παιδάκι. Όταν πήγαινε στο σπίτι του, αραιά και που, αγνοούσε την μητριά της, όσο καλά κι αν της φερόταν. Καλή ήταν αλλά είχε κλέψει τον μπαμπά της. Όσο για το παιδί τους, αυτό είχε τον πατέρα της ενώ η Δήμητρα δεν τον είχε πια. Το ζήλευε. Και τι δεν θα 'δινε να 'ταν στη θέση του! Μια φορά, όταν ήταν μωρό, "άθελά της" προσπάθησε να το πνίξει με το να του δώσει πολλές καραμέλες. Όσο για τη δική της ζωή με τον καινούριο πατριό... καθώς περνούσε ο καιρός, όλο και πιο κόλαση γινόταν. Είχε έρθει αυτός ο ξένος να της λέει τι να κάνει και να το παίζει μπαμπάς. Δεν ήταν ο πατέρας της! Κατά την εφηβεία, οι καβγάδες ομηρικοί και η μαμά της πάντα στην μέση, στον ρόλο του διαιτητή. Δεν άντεχε άλλο τη ζωή της μέσα στο σπίτι μ' αυτόν τον ξένο. Γιατί όσα χρόνια κι αν είχαν περάσει, ο πατριός αυτό ήταν πάντα, ένας "ξένος".
Όταν πλησίαζε τα 30, η Δήμητρα ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε κάποιον. Έκαναν μαζί κι ένα παιδί. Η περίοδος όμως του έρωτα πέρασε και με το στρες που προκαλεί και η άφιξη ενός παιδιού, οι καβγάδες άρχισαν να γίνονται πιο έντονοι. Ώσπου όταν το παιδί τους ήταν γύρω στα 5 (σας θυμίζει κάτι αυτή η ηλικία;) η Δήμητρα κατάλαβε πως δεν αντέχει πια άλλο τους καβγάδες και χώρισε. Τα οικονομικά της δύσκολα, οπότε έπρεπε να μετακομίσει σ' ένα μικρό σπιτάκι με το παιδί της, σε μια πιο οικονομική περιοχή. Παρόλο που θυμόταν τους καβγάδες που είχε ζήσει κατά τον χωρισμό των γονιών της και παρόλο που προσπάθησε να μην κάνει το ίδιο στο παιδί της, καβγάδες υπήρξαν. Αγχώθηκε πολύ για τα οικονομικά της αλλά ευτυχώς οι γονείς της την βοήθησαν κι έτσι το παιδί δεν έχασε τελείως την μαμά του. Όσο για τον μπαμπά, αφού ξεπέρασε κι αυτός τον θυμό του και το άγχος για το τι θα γίνει χωρίς την οικογένειά του, άρχισε σιγά- σιγά να φτιάχνει τη ζωή του. Έτσι, σιγά- σιγά, άρχισε και να μειώνει τις επισκέψεις στο παιδί. Γνώρισε κάποια κοπέλα την οποία μια μέρα γνώρισε στο παιδί. Το παιδί γύρισε το επόμενο πρωί στο σπίτι της Δήμητρας λέγοντας "Δε θέλω ο μπαμπάς μου να είναι με άλλη γυναίκα! Θέλω η μαμά και ο μπαμπάς να είναι μαζί!" Δεν ήξερε τι να πει και τι να κάνει η Δήμητρα. Έβλεπε το παιδί στεναχωρημένο συνέχεια που δεν συναντούσε τον μπαμπά του κατά τη διάρκεια της εβδομάδας. Τον ζητούσε πολύ συχνά και περίμενε με ανυπομονησία πότε θα έρθει το Σαββατοκύριακο για να τον δει. Κάποιες φορές έλεγε στη Δήμητρα "Εσύ φταις που χωρίσατε με τον μπαμπά!" Άρχισε να είναι πιο μελαγχολικό, πιο νευρικό, να κάνει τσίσα πάνω του, να αρρωσταίνει συνέχεια και να είναι πιο αφηρημένο στο σχολείο.
Πώς ένιωθε η Δήμητρα; Εκτός από το άγχος της για όλα, ένιωθε και μοναξιά. Όχι μόνο δεν είχε έναν άνθρωπο δίπλα της, αλλά έπρεπε μόνη της να αντιμετωπίσει οτι συνέβαινε με το παιδί. Όλη η ευθύνη του παιδιού ήταν πάνω της. Και για σύντροφο; Ποιός θα δεχόταν να κάνει σχέση μαζί της αφού μπορούσε να τον δει μόνο μια φορά την εβδομάδα που δεν είχε το παιδί; Να φέρει άντρα στο σπίτι μετά από αυτά που είχε περάσει με τον πατριό της, δεν το συζητούσε. Κυρίως αυτό που ένιωθε η Δήμητρα ήταν οτι είχε αποτύχει στη ζωή της. Κρίμα τα όνειρα, κρίμα τα χρόνια που είχε αφιερώσει στον πρώην σύζυγό της. Αποτυχημένη αισθανόταν κι επειδή ο άντρας της είχε βρει την καινούρια γυναίκα στη ζωή του. Πώς μπόρεσε και την ξεπέρασε; Γιατί έκανε τόσα πράγματα γι' αυτή που δεν τα έκανε με την ίδια; Υπάρχει πόνος στην συνειδητοποίηση οτι κάποιος δεν είναι δικός σου καθώς και ζήλια συνήθως για το καινούριο πρόσωπο στη ζωή του. Αυτό που βάραινε περισσότερο τη Δήμητρα όμως είναι οτι δεν είχε να αντιμετωπίσει μόνο τον δικό της πόνο, στεναχώρια, άγχος και εχθρότητα (που συνήθως προσπαθούσε και να μην τα δείξει) αλλά και τον πόνο του παιδιού της. Γιατί ποιος γονιός αντέχει να βλέπει στα μάτια του παιδιού του τη στεναχώρια, την απογοήτευση, τον θυμό, την απελπισία; Κι αυτό της προκαλούσε περισσότερες ενοχές. Ενοχές που δεν διάλεξε τον σωστό άνθρωπο, που τελικά μάλλον κι αυτή δεν ήταν αρκετά καλή σύζυγος (όπως και κόρη στο παρελθόν), που έκανε το παιδί της να νιώσει όλα αυτά που είχε νιώσει η ίδια.
Αβάσταχτο φορτίο. Όχι μόνο γι' αυτήν αλλά και για τον σύζυγό της (παρόλο που δεν έχουμε αναφορά για το πώς τον επηρέασε ο χωρισμός) αφού μετά από ένα τέτοιο συμβάν και οι δύο προσπάθησαν να ενώσουν τα κομμάτια τους και να συνεχίσουν.Το μέλλον θα δείξει πώς θα εξελιχθεί η ιστορία της Δήμητρας. Εύχομαι να είναι από αυτές που λέμε κι έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα. Πριν κλείσω όμως να σας πω λίγα πράγματα που έμαθα από την εκπαίδευσή μου κι εμπειρία μου. Καλό θα ήταν επειδή τα παιδιά μέχρι τα 5- 6 χρόνια διαμορφώνουν την προσωπικότητά τους, επειδή κατηγορούν τον εαυτό τους κι επειδή δεν μπορούν να εξηγήσουν ακόμα τι τους συμβαίνει, να αποφεύγεται ο χωρισμός πριν από αυτή την ηλικία (εκτός από περιπτώσεις βίας/ κακοποίησης φυσικά). Να πω επίσης πως την ελαφρότητα με την οποία αντιμετωπίζεται στις μέρες μας το διαζύγιο, δεν την υποστηρίζω. Παρόλο που οι ψυχολόγοι λέμε καλύτερα είναι για το παιδί να χωρίζουν δύο άνθρωποι όταν δεν είναι ευτυχισμένοι ή ο χωρισμός δεν έχει μεγάλες επιπτώσεις αν είναι φιλικός, έχουμε βρει οτι τα παιδιά χωρισμένων γονιών έχουν πολλαπλάσιες πιθανότητες να χωρίσουν και τα ίδια και ποιός θέλει ένα τέτοιο μέλλον για το παιδί του; Από την άλλη, αν βιώσουν μια οικογένεια γεμάτη καβγάδες και δεν δουν πώς είναι να αγαπιούνται δύο άνθρωποι μεταξύ τους, το σύνηθες είναι να μπουν κι αυτά σ' έναν δυστυχισμένο γάμο. Οπότε το μόνο που μπορείτε να κάνετε πιστεύω είναι προσπάθεια. Προσπάθεια για τη σχέση σας έτσι ώστε να μην φτάσει ή να ξεπεράσει το σημείο "χωρίζουμε ή παραμένουμε δυστυχισμένοι μαζί" και προσπάθεια για τα παιδιά αν κάποια από τις δύο επιλογές αποφασιστεί. Χρόνο, υποστήριξη και κουράγιο χρειάζεται κανείς αν βρεθεί σ' αυτή τη θέση.