Μαρία Ορφανού
Ψυχολόγος
Ορφέως 71
Παλαιό Φάληρο
Αθήνα
ΜΑΡΙΑ ΟΡΦΑΝΟΥ - ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ B.Sc., M.A.
Όσα δεν ξέρατε για τη συζυγική γκρίνια
Όσοι από εσάς είσαστε παντρεμένοι ή έχετε μακροχρόνια σχέση νομίζω πως δε χρειάζεστε εξηγήσεις για το τι εννοούμε όταν μιλάμε για γκρίνια. Αφού αποφάσισα όμως να ασχοληθώ με το θέμα, θέλησα να βρω τον ορισμό της λέξης. Σας δίνω μερικά παραδείγματα για το τι σημαίνει γκρινιάζω σύμφωνα με διάφορα λεξικά: "παραπονιέμαι και νευριάζω για ασήμαντα πράγματα", "παραπονιέμαι συνεχώς, με εκνευριστικό τρόπο και χωρίς σοβαρό λόγο", "παραπονιέμαι διαρκώς ή πάντως παραπάνω από τον μέσο όρο". Δεν ξέρω πώς σας φάνηκαν εσάς αλλά εμένα αυτοί οι ορισμοί μου έδειξαν δύο πράγματα. Πρώτον, όταν μιλάμε για γκρίνια εννοούμε την έκφραση ενός παραπόνου άρα μια συζήτηση για την γκρίνια πρέπει να περιέχει
τους λόγους που οι άνθρωποι παραπονιούνται και το αποτέλεσμά τους. Δεύτερον, από τις υπογραμμισμένες λέξεις καταλαβαίνουμε πως το αν γκρινιάζει κάποιος ή όχι είναι συχνά υποκειμενικό, ανάλογα με τις "αντοχές" του αποδέκτη της γκρίνιας. Ποιος μπορεί να μας πει ποιος είναι ο μέσος όρος της γκρίνιας ή ποιοι λόγοι είναι σοβαροί ή ασήμαντοι για να γκρινιάξεις; Επίσης κάποιος μπορεί να θεωρήσει γκρίνια το να παραπονεθείς μία φορά για ένα πράγμα επειδή έχεις παραπονεθεί στο παρελθόν και για άλλα πράγματα, ενώ άλλος να μην εκνευριστεί αν πεις το ίδιο πράγμα 2 και 3 φορές.
Αφού μιλήσαμε λοιπόν για την υποκειμενικότητα της γκρίνιας, ας ασχοληθούμε με το γιατί οι άνθρωποι γκρινιάζουν/ παραπονιούνται. Σύμφωνα με μία θεωρία τα παράπονα πρωτοεμφανίστηκαν στις συζητήσεις των προγόνων μας όταν μιλούσαν για τρόπους αντιμετώπισης πιθανών κινδύνων για τη φυλή τους. Μόνο που πια δεν παραπονιόμαστε γιατί δεν συμφωνούμε στο πώς θα γλιτώσουμε από ένα λιοντάρι που απειλεί τη ζωή μας αλλά για τα ρούχα που είναι σκορπισμένα στο σπίτι ή για το φαγητό που δεν είναι ζεστό. Σ' ένα ζευγάρι η γκρίνια υπάρχει γιατί ο ένας πιστεύει οτι δε θα πάρει από τον άλλον κάτι που θέλει, οπότε το ζητάει επανειλημμένα για να τα καταφέρει. Αφορμή για να γκρινιάξει κανείς μπορεί να είναι ένα οποιοδήποτε γεγονός αλλά αυτό που δείχνει ουσιαστικά είναι οτι ο/η σύντροφος δεν εκπληρώνει τις προσδοκίες που είχαμε γι αυτόν/αυτήν, δεν είναι τελικά έτσι όπως θα θέλαμε να είναι. Φτάνει λοιπόν σ' ένα σημείο η δυσαρέσκειά μας, όταν συνειδητοποιήσουμε τη μεγάλη διαφορά μεταξύ της πραγματικής μας κατάστασης και της ιδανικής που είχαμε φτιάξει στο μυαλό μας, που δεν αντέχουμε άλλο και προσπαθούμε να τη μειώσουμε μέσω της γκρίνιας. Εξωτερικεύουμε δηλαδή τα αρνητικά συναισθήματά μας γιατί γίνονται πολύ έντονα, τα πασάρουμε στον άλλον κι έτσι εμείς κατά ένα βαθμό ηρεμούμε στο τέλος.
Θα ήθελα όμως να μείνουμε λίγο περισσότερο στην ψυχολογία του "γκρινιάρη". Όταν γκρινιάζεις μπαίνεις αυτόματα στον ρόλο του θύματος. Προσπαθείς να πείσεις τον άλλον ν' αλλάξει μία κατάσταση αντί να την αλλάξεις εσύ. Σαν να μην έχεις εσύ προσωπική ευθύνη για την κατάσταση ή την ικανότητα να την αλλάξεις. Οπότε τα συνεχή παράπονα φανερώνουν για έναν άνθρωπο οτι πρώτον δεν πιστεύει οτι έχει αυτός τον έλεγχο (και συνεπώς ευθύνες) για το τι του συμβαίνει και δεύτερον οτι υπάρχουν μειονεκτικά αισθήματα μέσα του αφού περιμένει ο άλλος να του λύσει ή να τον βοηθήσει να λύσει το πρόβλημα. Τα δικά του λοιπόν συναισθήματα ανεπάρκειας και οι δικές του ακάλυπτες ανάγκες/ επιθυμίες όπως ανέφερα πιο πριν, μπορούν να οδηγήσουν κάποιον στην γκρίνια. Μόνο που αυτά μεταμφιέζονται στο "Εγώ είμαι σωστός, εσύ δεν είσαι αρκετά καλός" το οποίο φυσικά προκαλεί θυμό και στις δύο πλευρές. Η γκρίνια λοιπόν έχει μέσα της κι επιθετικότητα προς τον σύζυγο που δεν μπορεί να γίνει τόσο καλός όσο τον θέλεις αλλά κι επιθυμία για έλεγχο. Είναι μια απόπειρα να ελέγξεις το τι σου συμβαίνει, μόνο που προσπαθείς να το κάνεις με το να ελέγξεις τις πράξεις του άλλου κι αυτό φυσικά οδηγεί σε αποτυχία συνήθως.
Άλλα εσωτερικά χαρακτηριστικά που κάνουν μερικούς ανθρώπους να γκρινιάζουν περισσότερο είναι το έντονο άγχος, η εσωστρέφεια ή η μεγάλη ανάγκη για οργάνωση. Ευτυχισμένα ζευγάρια δεν γκρινιάζουν λιγότερο (απλώς διαχειρίζονται διαφορετικά την γκρίνια) από ζευγάρια που δε δηλώνουν ευχαριστημένα από τον γάμο τους. Οι τελευταίοι ίσως δε βρίσκουν λόγο να γκρινιάσουν αφού δε θ' αλλάξει τίποτα. Οι έρευνες επίσης δείχνουν οτι οι γυναίκες δεν γκρινιάζουν περισσότερο από τους άντρες αν και κάποιες φορές έχει βρεθεί μια ελάχιστη διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα που δεν ήταν στατιστικά σημαντική όμως. Σύμφωνα με μία θεωρία οι γυναίκες χρησιμοποιούν περισσότερο τα "εκφραστικά" παράπονα δηλαδή παραπονιούνται κυρίως για να βγάλουν ένα βάρος από πάνω τους και να τις ακούσει κάποιος ενώ οι άντρες κυρίως τα "συντελεστικά" παράπονα δηλαδή παραπονιούνται για κάτι με σκοπό κι ελπίδα να βρουν λύση. Στον γάμο οι άντρες φαίνονται να παραπονιούνται κυρίως για την εμμονή των γυναικών τους με το νοικοκυριό, γιατί οι τελευταίες γκρινιάζουν και τους λένε τι να κάνουν, για τη συχνότητα του σεξ, τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών και για το οτι είναι υπερβολικά "συναισθηματική" η σύντροφός τους. Οι γυναίκες παραπονιούνται για τη συχνή απουσία του συζύγου τους, για το οτι είναι συναισθηματικά απόμακρος, δεν ασχολείται με τα παιδιά, δεν αναγνωρίζει τον κόπο τους και για τα οικονομικά προβλήματα του ζευγαριού.
Οι γυναίκες φαίνονται να αντιλαμβάνονται πιο νωρίς τυχόν προβλήματα στη σχέση αλλά με τα παράπονά τους κουράζουν ψυχολογικά τον σύντροφό τους. Ο αποδέκτης της γκρίνιας αρχίζει σιγά- σιγά να παθαίνει κάποιου είδους "ανοσία" ας το πούμε στα συχνά παράπονα και να αγνοεί τον/την γκρινιάρη/-α σύζυγο κάτι το οποίο αυξάνει περισσότερο την γκρίνια και καταλήγουν και οι δύο όλο και πιο πολύ ενοχλημένοι. Είναι φυσιολογικό αν το σκεφτούμε. Δεν μπορείς να "επιτίθεσαι" στον άλλον και να μην περιμένεις να αμυνθεί με κάποιον τρόπο αλλά και να κάνει αυτό που ζητάς! Και παρόλο που σου κάνει καλό να λες αυτά που αισθάνεσαι για να μην συσσωρεύονται μέσα σου και μετά υποφέρεις από τις επιπτώσεις του χρόνιου στρες, καλό θα ήταν να ξέρετε οτι σύμφωνα με επιστημονικά ευρήματα α) 30 λεπτά αρνητικότητας την ημέρα επηρεάζει τη λειτουργία του εγκεφάλου (κυρίως τη μνήμη, τη λύση προβλημάτων και συλλογιστική) β) καθώς λες το παράπονό σου γεμίζει το αίμα με κορτιζόλη, την ορμόνη του στρες, άρα ξαναφορτίζεσαι συναισθηματικά και γ) οι άντρες που ζουν σ' ένα περιβάλλον με συχνά παράπονα φαίνονται να πεθαίνουν πιο γρήγορα. Βέβαια το αποτέλεσμα που θα έχει η γκρίνια στη σχέση εξαρτάται κι από την αντίδραση αυτού που την λαμβάνει. Αν αγνοήσει ένα παράπονο και δείχνει οτι απλά το αφήνει να περάσει αλλά νοιάζεται για τον άλλον και τη σχέση, αν προσπαθήσει να βρει λύση ή αν ρίξει το φταίξιμο σε έναν τρίτο και οι δύο συμφωνούν σ' αυτό, τότε επανέρχεται η αρμονία. Αν όμως απαντήσει επιθετικά, η συζήτηση πάει στο πόσο ανικανοποίητος/-η είναι από τη σχέση ή σε αγνοήσει όχι για να μην μαλώσετε αλλά γιατί νιώθεις πως δεν ενδιαφέρεται για τις ανάγκες σου, τότε είναι επιβλαβές για τη σχέση.
Όπως και να το δεις, το να γκρινιάζεις στον/στην σύντροφό σου δεν παύει να είναι ένα είδος αρνητικής επικοινωνίας. Αντί να περιμένεις λοιπόν από τον άλλον να αλλάξει τη συμπεριφορά του, μπορείς να αλλάξεις εσύ τον τρόπο που τον/την αντιμετωπίζεις. Προσπάθησε να δεις την σκοπιά του άλλου, διατύπωσε τις προτάσεις σου διαφορετικά (αντί για "Ποτέ δεν κάνεις αυτό!", "Θα με βοηθούσε αν έκανες αυτό"), ρώτα τον άλλον πότε μπορεί να κάνει αυτό που περιμένεις απ' αυτόν, αν παραπονιέσαι μην προσποιείσαι πως δεν παραπονιέσαι, κράτα τη συζήτηση σύντομη, σκέψου αν βοηθάει να το πεις στον/στη σύζυγο ή θα ήταν καλύτερα να το συζητήσεις με έναν φίλο αν δεν είναι κάτι που θα ωφελούσε τη σχέση σας, σιγουρέψου οτι ζητάς αυτό που θες και δεν μιλάς γενικά (π.χ. "Μπορείς να κλείσεις το παράθυρο;" αντί για "Κάνει κρύο εδώ μέσα") και οτι παραπονιέσαι για συγκεκριμένη συμπεριφορά, όχι για χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του/της συντρόφου. Με λίγα λόγια έχε κατά νου το πόσο, πώς, για πόση ώρα και σε ποιον παραπονιέσαι. Μην ξεχνάς να βλέπεις και τα θετικά του/της στοιχεία γιατί η ευγνωμοσύνη ισχυροποιεί τις σχέσεις (σε αντίθεση με τη συνεχή απογοήτευση και απόρριψη), να μην του/της φέρεσαι σαν να είσαι γονιός αντί για σύζυγος και να ζητάς συγνώμη ή να παραδέχεσαι οτι ο άλλος έχει δίκιο σε κάποια από αυτά που παραπονιέται για σένα.
Δυστυχώς όταν ο έρωτας τελειώνει και δε βλέπεις πια μόνο τα θετικά του άλλου, τα παράπονα αρχίζουν. Προσέξτε όμως και οι δύο να μην το παρακάνετε γιατί η γκρίνια θα μαραζώσει κι εσάς και τη σχέση σας.