Μαρία Ορφανού
Ψυχολόγος
Ορφέως 71
Παλαιό Φάληρο
Αθήνα
ΜΑΡΙΑ ΟΡΦΑΝΟΥ - ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ B.Sc., M.A.
Όταν η σχέση νύφης - πεθεράς γίνεται δύσκολη. Εξηγήσεις και προτάσεις
"Για πολλά χρόνια η σχέση μου με την πεθερά μου ήταν ιδανική. Την έβλεπα σαν φίλη, απολάμβανα την παρέα της, μοιραζόμασταν τα προβλήματα που είχαμε με τους συντρόφους μας, την φώναζα ακόμα και μαμά. Μέχρι που πήγαμε με τον άντρα μου να της ανακοινώσουμε τον αρραβώνα μας. Άρχισε να κλαίει και πιστέψτε με, αυτά δεν ήταν δάκρυα χαράς. Από τότε, η σχέση μας άρχισε να παίρνει μια καθοδική πορεία με πολλά λάθη κι από τις δύο πλευρές". Είναι η Κ. όμως η μόνη που έχει πρόβλημα με την πεθερά της;
Τα αποτελέσματα των ερευνών ποικίλουν στο ποσοστό των ζευγαριών που δείχνουν να έχουν προβλήματα με τα πεθερικά τους. Όλες όμως οι έρευνες
συμφωνούν στο οτι η πιο προβληματική σχέση είναι μεταξύ νύφης - πεθεράς. Ίσως το ποσοστό των αντρών που έχει άσχημη σχέση με τα πεθερικά του να είναι μικρό γιατί οι άντρες τείνουν να μην παίρνουν στα σοβαρά αυτά τα πράγματα ή βρίσκουν διαφορετικούς τρόπους να τα αντιμετωπίσουν π.χ. χιούμορ. Ο πεθερός συχνά, αλλά όχι πάντα (ιδίως όταν πρόκειται για την κόρη του), έχει ένα δευτερεύοντα ρόλο στην όλη κατάσταση και συνήθως απλά υποστηρίζει την γυναίκα του. Μιας όμως που η σχέση με τα πεθερικά μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα άγχους όλων των εμπλεκομένων, την υγεία της συζύγου και κυρίως την αρμονία του ζευγαριού ας την εξετάσουμε πιο προσεκτικά δίνοντας βάση στην σχέση νύφης - πεθεράς αφού εκεί διακρίνονται τα περισσότερα προβλήματα.
Παράπονα που εκφράζουν οι νύφες για τις πεθερές τους
Ποια είναι τα παράπονα που κάνουν τόσες νύφες και οδηγούν περίπου 1 στις 4 να χαρακτηρίζουν την σχέση με την πεθερά τους ως κακή; Συχνά λένε οτι η πεθερά δείχνει υπερβολική αγάπη στον γιο της, βρίσκει πάντα σημαντικά τα θέλω του παιδιού της και καθόλου της νύφης, του φέρεται σαν μωρό ή κάνει η ίδια σαν μωρό που πρέπει να την φροντίσει ο γιος. Πιστεύει πως καμία δεν είναι αρκετά καλή για το παιδί της, κριτικάρει την νύφη μπροστά ή πίσω από την πλάτη της, παρατηρεί την κάθε κίνησή της. Την πιέζει σε διάφορους τομείς όπως το να κάνει παιδιά ή να ακολουθήσει τους κανόνες (κοινωνικούς, θρησκευτικούς κ.α.) της πεθεράς. Παριστάνει το αφεντικό, κάνει δουλειές του σπιτιού χωρίς να της το ζητήσει κανείς ή έρχεται απρόσκλητη, πιστεύει οτι τα ξέρει όλα και οτι η δική της γνώμη είναι σωστή. Μπλέκεται στην ανατροφή των παιδιών, σε οικονομικά θέματα, φαίνεται να ζηλεύει την νύφη και δεν σέβεται τα όρια, δεν ξέρει δηλαδή που να σταματήσει. Αυτά είναι τα κύρια παράπονα από την πλευρά της νύφης, ας προσπαθήσουμε τώρα να εξηγήσουμε τις αιτίες που κρύβονται πίσω από την συμπεριφορά της πεθεράς αλλά και της νύφης.
Πιθανές εξηγήσεις του προβλήματος
Πρώτα θα μιλήσω για τις αιτίες της συμπεριφοράς της πεθεράς μιας που θεωρώ σημαντικό να τις καταλάβει η νύφη. Ξέρουμε οτι ο δεσμός μάνα - γιου είναι πολύ δυνατός. Πολλές φορές με τον γάμο του παιδιού της, η μάνα νιώθει σαν να τον χάνει, σαν να χάνει το δέσιμο μαζί του. Μια απώλεια η οποία πιστεύω πως είναι ακόμα πιο έντονη αν η μάνα δεν είχε έναν σύζυγο που να την ικανοποιεί. Τότε, αισθήματα και συμπεριφορές που δικαιωματικά άνηκαν στον σύντροφό της εκφράστηκαν στην μόνη διαθέσιμη πηγή, δηλαδή τον γιο και η απώλεια γίνεται εντονότερη. Το ίδιο βέβαια θα μπορούσε να ίσχυε με τους γαμπρούς και τους πεθερούς μόνο που συνήθως οι άντρες δεν έχουν ούτε την ίδια ένταση στο δέσιμο με το παιδί τους αλλά ούτε και στις συναισθηματικές τους ανάγκες έτσι ώστε να τις εναποθέσουν στις κόρες τους. Η στεναχώρια λοιπόν της μάνας που κατά κάποιο τρόπο "χάνει συναισθηματικά" το παιδί της μπορεί στα μάτια της να μην πρέπει να εκφραστεί είτε γιατί δεν θέλει να δείξει στον εαυτό της και στους άλλους οτι έχει μια παθολογική σχέση με τον γιο είτε γιατί σκέφτεται λογικά οτι μεγάλωσε και πρέπει πια να τον αφήσει να φύγει, οτι δεν πρέπει να έχουν προτεραιότητα τα προσωπικά της θέλω και ανάγκες. Αυτή η, για οποιονδήποτε λόγο, μη αποδεκτή στεναχώρια μπορεί να μετουσιωθεί σε ένα άλλο αρνητικό μεν αλλά πιο επιτρεπτό συναίσθημα, την επιθετικότητα προς την νύφη. Μπορεί επίσης, η επιθετικότητα προς την νύφη να μην οφείλεται στην μετουσίωση της στεναχώριας αλλά να είναι καθαρός θυμός επειδή πιστεύει οτι της πήρε τον γιο. Εδώ ο γιος παρουσιάζεται συνήθως σαν άβουλο πλάσμα που δε φταίει (πόσες φορές ακούμε "Τον τύλιξε αυτή!";). Έχουμε δηλαδή μια διχοτόμηση. Η νύφη είναι κακιά που ανάγκασε τον γιο να αφήσει την μάνα, ενώ ο γιος είναι ο καλός, ο αθώος που μπλέχτηκε στην πλεκτάνη της. Μία άλλη πιθανότητα είναι η επιθετικότητα προς την νύφη να είναι η μετάθεση της κρυφής, μη αποδεκτής επιθετικότητας προς τον γιο της (είτε γιατί την άφησε, είτε για άλλους λόγους). Όλα αυτά βέβαια αλλά και οι επόμενες αιτίες που θα περιγράψω συχνά είναι ασυνείδητα, δηλαδή η μάνα δεν έχει επίγνωση των πραγματικών λόγων που συμπεριφέρεται όπως συμπεριφέρεται.
Υπάρχει το ενδεχόμενο επίσης, η πεθερά να έχει χαμηλή αυτοπεποίθηση και να απειλείται το Εγώ της γιατί φοβάται πως μια άλλη γυναίκα (η νύφη) μπορεί να είναι καλύτερη από αυτή ή φροντίζει τον γιο της καλύτερα από την ίδια. Έτσι μπορεί να αρχίσει να βλέπει την νύφη ανταγωνιστικά. Ή να νομίζει οτι η νύφη πραγματικά δεν είναι τόσο καλή όσο η ίδια άρα δεν αξίζει την αγάπη του γιου της. Μερικές πεθερές πιστεύουν πως ο γιος τους θα μπορούσε να έχει οποιαδήποτε και πράγματι σύμφωνα με τους εξελικτικούς ψυχολόγους, η πεθερά θέλει ο γιος της να πάει με πολλές γυναίκες έτσι ώστε τα γονίδιά της να περάσουν σε πολλούς απογόνους (ενώ η σύζυγος θέλει να μείνει μαζί της για να έχουν περισσότερες ελπίδες επιβίωσης τα παιδιά της). Τέλος, μην ξεχνάμε οτι η πεθερά έχει κάποιες συνειδητές και ασυνείδητες προσδοκίες για το ποια θα ήταν η ιδανική νύφη. Μπορεί να θέλει μία νύφη που να μοιάζει με την ίδια ή μία νύφη που να μοιάζει με αυτό που θα ήθελε η πεθερά να είναι ως σύζυγος ή να ήταν ως μάνα- το ιδανικό δηλαδή Εγώ της. Αν η νύφη λοιπόν διαφέρει από αυτές τις προσδοκίες η πεθερά μπορεί να αναπτύξει αρνητικά συναισθήματα προς αυτήν (μερικά από τα οποία όπως καταλαβαίνουμε, μπορεί να οφείλονται στις ενοχές για την δική της ανεπάρκεια, πράγμα δεν της είναι εύκολο να αποδεχτεί).
Ας εξετάσουμε όμως και την στάση της νύφης. Μερικά αρνητικά συναισθήματα για την πεθερά μπορεί να οφείλονται σε αρνητικά συναισθήματα προς την μάνα της στην ουσία. Μπορεί δηλαδή να έχει μεταβιβάσει προβλήματα που είχε με την μητέρα της και δεν τα έχει συνειδητοποιήσει ή δεν επιτρέπει στον εαυτό της να τα εκφράσει, στην πεθερά η οποία καταλήγει ασυνείδητα να αντιπροσωπεύει την μάνα στα μάτια της νύφης. Γι΄αυτό μερικές φορές η νύφη με την πεθερά μοιάζει να είναι σαν μια έφηβη με την μάνα της. Η πρώτη νιώθει πιεσμένη, νιώθει εχθρικά, θέλει να επαναστατήσει. Μίλησα ήδη για πιθανές αιτίες της ανταγωνιστικής συμπεριφοράς της πεθεράς. Η ανταγωνιστική στάση της νύφης μπορεί να οφείλεται στον ανταγωνισμό που ένιωθε με την μάνα της. Έχουμε λοιπόν δύο γυναίκες στο ίδιο σπίτι που προσπαθούν να έχουν (για τους δικούς της λόγους η κάθε μία) τον ρόλο της "πρώτης κυρίας", που νιώθουν οτι η μία απειλεί την θέση της άλλης. Προβλήματα με την πεθερά μπορεί να φανερώνουν, εκτός από θέματα με την μητέρα, προβλήματα και με τον σύζυγο. Με τον ίδιο τρόπο που ανέφερα πριν, αρνητικά συναισθήματα της γυναίκας προς τον σύζυγό της που δεν θέλει να παραδεχτεί, μπορεί να αλλάξουν αντικείμενο και να μεταφερθούν στην πεθερά. Η πεθερά αυτή τη φορά συμβολίζει τον σύζυγο. Για παράδειγμα είμαι θυμωμένη με την πεθερά μου αλλά στην πραγματικότητα είμαι θυμωμένη με τον σύντροφό μου, η πεθερά μου δεν με θέλει στην πραγματικότητα όμως νιώθω οτι ο σύντροφός μου δεν με θέλει, η πεθερά μου είναι η επικριτική ενώ στην ουσία η συχνή κριτική του συντρόφου μου είναι αυτή που με ενοχλεί. Αν η πεθερά πάλι είναι όντως επιθετική και επικριτική προς την νύφη, η νύφη λόγω της γυναικείας φύσης της και επειδή η κριτική προέρχεται από άλλη γυναίκα, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη σ΄αυτήν και μπορεί να την πάρει πολύ σοβαρά. Σ΄αυτό συμβάλλει και το γεγονός οτι η κριτική μπορεί να αφορά θέματα που σχετίζονται με την προσωπική της αξία π.χ. πώς μεγαλώνει τα παιδιά, πώς μαγειρεύει κ.λ.π. Τέλος, μην ξεχνάμε την απογοήτευση και ως συνέπεια τα εχθρικά συναισθήματα που μπορεί να νιώσει η νύφη αφού αρχικά περίμενε οτι η πεθερά ως γυναίκα προς γυναίκα, θα την καταλάβαινε και θα την υποστήριζε. Φυσικά όμως η αγάπη της μάνας προς το παιδί της είναι πιο δυνατή από την συμπαράσταση μεταξύ γυναικών.
Όπως περιέγραψα λοιπόν, ασυνείδητοι, παράλογοι παράγοντες και από τις δύο πλευρές αλλά φυσικά και αιτίες που βασίζονται στην λογική και την πραγματικότητα, μπορεί να οδηγήσουν σε μία δυναμική στην σχέση νύφης - πεθεράς από την οποία να μην μπορούν να ξεφύγουν, ακόμα κι αν θέλουν.
Προτάσεις
Τι μπορεί να κάνει μια νύφη ή πεθερά για να βελτιώσουν ή τουλάχιστον να κάνουν πιο ειλικρινή την σχέση τους; Παραθέτω ορισμένες προτάσεις για τις νύφες (αντίστοιχες ισχύουν και για τις πεθερές), προς σκέψη.
- Αναρωτήσου για τα αισθήματά σου και αν η πεθερά είναι πραγματικά το αντικείμενο στα οποία απευθύνονται.
- Προσπάθησε να καταλάβεις την άποψη και συμπεριφορά της και γιατί μπορεί να φέρεται με τον τρόπο που φέρεται.
- Αποδέξου οτι είναι κομμάτι της ζωής του άντρα σου.
- Κατάλαβε πως ΔΕΝ ΘΑ ΑΛΛΑΞΕΙ για ΄σένα. Οπότε είναι άσκοπο ή να αναγκάζεις τον σύντροφό σου να προσπαθεί να την αλλάξει ή να προσπαθείς εσύ να την πείσεις να μην κάνει κάτι που συνηθίζει να κάνει αν δεν είναι στην τελική τόσο σημαντικό. Διάλεξε τις μάχες σου. Για παράδειγμα δίνει συχνά παγωτά και γλυκά στα παιδιά ενώ εσύ δεν θέλεις. Παραπονιέσαι αλλά σε κριτικάρει οτι είσαι υπερβολική/ υπερπροστατευτική, γίνεσαι η κακιά στα μάτια των παιδιών σου, τα γλυκά μετατρέπονται σε κάτι απαγορευμένο άρα πιο δελεαστικό και χάνεις την ηρεμία σου. Έχεις δίκιο αλλά βλέπεις να την έχεις αλλάξει ως τώρα ή να την έκανες να σε σέβεται περισσότερο; Μακάρι..
- Θυμήσου οτι δεν χρειάζεται να την συμπαθείς, αντίστοιχα μην το παίρνεις κατάκαρδα αν δεν σε συμπαθεί και η ίδια. Φυσικό είναι να μην αρέσουμε σε όλους όσο κι αν το θέλουμε.
- Προσπάθησε να καταλάβεις τις παραδόσεις της οικογένειας του άντρα σου κι ας είναι διαφορετικές από τις δικές σου. Αντίστοιχα, αναρωτήσου μήπως η πεθερά σου είναι απλώς διαφορετική. Όχι απαραίτητα κακιά ή λάθος απλά έχει μάθει να χειρίζεται κάποιες καταστάσεις διαφορετικά.
- Μην προσπαθείς να αλλάξεις εσύ σαν άνθρωπος ή να προσποιείσαι. Απλά να προσαρμοστείς στην κατάσταση σύμφωνα με τα δικά σου μέτρα και σταθμά, με τον κατάλληλο σεβασμό, ευγένεια αλλά και ευθύτητα.
- Σκέψου πώς θα φερόσουν αν η ίδια συμπεριφορά που δεν σου αρέσει ήταν από μέλος της δικής σου οικογένειας. Σκέψου επίσης πόση σημασία αφήνεις να έχει αυτή η συμπεριφορά για ΄σένα.
- Αναρωτήσου αν παρά την αρνητική άποψή σου γι΄αυτήν τη γυναίκα, έχει συνάμα και θετικά στοιχεία ως άνθρωπος. Δες τι μπορείς να μάθεις από τα αρνητικά κι από τα θετικά της και αν βλέπεις κάτι καλό σε αυτήν, γιατί δεν δοκιμάζεις να της το πεις;
- Σκέψου πως μπορεί να έχεις υποκειμενικές προσδοκίες για το πώς θα έπρεπε να είναι η σχέση σας αλλά πρέπει να δεις και πώς είναι στην πραγματικότητα. Προσπάθησε να κάνεις ότι μπορείς γι΄αυτήν έτσι ώστε εσύ να αισθάνεσαι καλά με τον εαυτό σου (άσχετα με το αν η άλλη πλευρά το εκτιμήσει).
- Προσπάθησε να βρεις τρόπους για να κάνεις την πεθερά σου να νιώσει σημαντική, οτι την χρειάζονται. Τρόπους που θα αυξήσουν την συνεργασία και θα μειώσουν τον ανταγωνισμό π.χ. ζήτησε την συμβουλή της για ένα θέμα, κάνε το όπως το λέει και πες της με λεπτομέρεια τα αποτελέσματα που είχε. Ή δοκίμασε να περάσετε περισσότερο χρόνο μαζί.
- Μην διστάζεις να πεις την γνώμη σου ή να υπερασπιστείς τον εαυτό σου όταν νομίζεις οτι ξεπερνιούνται τα όρια με ψυχραιμία αλλά και αυστηρότητα.
- Θύμισέ της οτι έχετε ανάγκη σαν οικογένεια να είσαστε ανάμεσα σε θετικούς/ υποστηρικτικούς ανθρώπους κι οτι αυτό θα ωφελήσει ιδιαίτερα και τον γιο της. Δείξε της επίσης πόσο πολύ νοιάζεσαι γι΄αυτόν.
- Σκέψου πώς κάνει η δικιά σου παρουσία την πεθερά σου να νιώθει. Πολλές πεθερές αναφέρουν οτι η νύφες τους τις κάνουν να νιώθουν ένταση και άβολα.
- Σκέψου όταν λέει την γνώμη της. Σε αναγκάζει κάποιος να την ακολουθήσεις; Αξίζει να μαλώσεις γι΄αυτήν τη γνώμη ή όχι; Μήπως δεν είναι πάντα κριτική; Μήπως κάποιες φορές υπερβάλλεις στην ερμηνεία που δίνεις στην συμπεριφορά της; Για παράδειγμα σας φέρνει φαγητό. Είσαι σίγουρη οτι το κάνει επειδή σε θεωρεί χάλια μαγείρισσα που λιμοκτονεί τον γιο της; Κι αν ναι, έχει μεγάλη σημασία για΄σένα και γιατί; (Δεν χρειάζεται έτσι και να μαγειρεύεις..)
- Παρατήρησε την δική σου συμπεριφορά. Μήπως αντικειμενικά φταις κι εσύ που έγινε η σχέση σας όπως είναι;
-Και φυσικά.. συζήτησε με τον σύντροφό σου το πρόβλημά σου. Σκέψου πώς θα ήθελες να σε πλησιάσει αυτός αν είχε πρόβλημα με τους δικούς σου. Έχε κατά νου οτι η συζήτηση έχει ως σκοπό να σας ενώσει κι όχι να σας χωρίσει. Εξήγησέ του πώς νιώθεις, άκουσε την δική του άποψη, πρότεινε ξεκάθαρες λύσεις στο πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί, πες τι θα ήθελες από αυτόν να κάνει, δοκιμάστε ιδέες και συμφωνείστε μαζί στο ποια όρια μπορείτε να βάλετε ως οικογένεια. Αν ο σύντροφός σου μιλήσει κάποιες φορές στην μητέρα του, της πει οτι είσαστε μια ομάδα, όταν πληγώνει εσένα πληγώνει και τον ίδιο και οτι απλά προσπαθεί να φροντίσει την οικογένειά του, έχετε μεγαλύτερες πιθανότητες η εμπλοκή της πεθεράς να γίνει πιο διακριτική. Προσοχή όμως στο πώς θα προσεγγίσεις τον σύντροφο, χωρίς κριτική για τους δικούς του π.χ. "η μάνα σου είναι έτσι ή αλλιώς" και χωρίς να τον βάζεις στην μέση γιατί τότε πιθανό είναι να αντιδράσει αμυντικά και να μην βοηθήσει την κατάσταση. Αν πει "Έτσι είναι η μάνα μου", "Δεν το κάνει από κακία", "Δεν ανακατεύομαι", "Λύστε το μεταξύ σας" ίσως πάει να πει "Μην την κριτικάρεις", "Δεν θέλω για τους άλφα λόγους να αντιμετωπίσω την μητέρα μου", ακόμα και "Συμφωνώ με την κριτική της μητέρας μου προς εσένα". Τότε καλό είναι να κάνεις ένα βήμα πίσω, να δεις αν έκανες λάθη στην προσπάθειά σου να συζητήσεις μαζί του και ή να τον επαναπροσεγγίσεις άλλη φορά με μεγαλύτερη προσοχή και ψυχραιμία ή να πάρεις την κατάσταση στα χέρια σου και να μιλήσεις μόνη σου στην πεθερά σου. Αν αποφασίσεις λοιπόν, οτι η κατάσταση πρέπει να συζητηθεί ανοιχτά πια, κάνε το με ή χωρίς την βοήθεια του συντρόφου σου, μην ξεχνάς άλλωστε οτι επειδή παντρεύτηκες, δεν πάει να πει οτι πρέπει και να επιτρέπεις να σε κακοποιούν συναισθηματικά. Τώρα αν θέλεις μόνο να την κριτικάρεις για να τα βγάλεις από μέσα σου, θυμήσου οτι υπάρχουν και οι φίλοι. Ο άντρας σου ή η ίδια σου η πεθερά ίσως να μην είναι τα σωστά πρόσωπα γι΄αυτή τη δουλειά. Ότι και να αποφασίσεις να κάνεις, κάνε το με σεβασμό και των δικών σου ορίων αλλά και των άλλων.